"Huzursuzluk" 'un Kısa Bir Kitap Tahlili...
Zülfü Livaneli'nin yazdığı Huzursuzluk adlı kitabın kısa bir analizi...
Giriş
İnsanların hayatları her zaman istedikleri gibi gitmez. İstemediği durumların içerisine kendi kontrolü dahilinde olmadan da istemsizce bu durumlara girebilirler. Bu durumlara düştüklerinde ise pişman olurlar, bir an önce oradan ayrılmak isterler. Bu konumuzda çok acıklı, üzücü bir olaydan alıntılanmış olan Huzursuzluk adlı kitabı ne kadar acıklı ve trajik yönünden bahsetmek istemek ile, biz Yezidi geleneği çerçevesi etrafında ilerleyeceğiz. Öncelikle “Yezidi geleneği nedir ve ne değildir?” konusundan kavramlarımızı tanımlayıp ardından ise Huzursuzluk adlı okuduğumuz kitabın bu çerçeve içerisinde değerlendirilmesini sizlere sunacağız.
1. Yezidi Geleneği
1.1. Yezidi Geleneğinin Kelimesinin İsimlendirilesi
Yezidi geleneği, tek inanış aksine birçok inançlardan kavramlar ve uygulamalar kullanması ve karakteri gereği Batını olmasından mütevellit kendi arasında kompleks bir yapıdır. Saydığımız çeşitlilikler hususuyla isim konusunda da kompleks konumundadır. Tek bir isimle nitelendirilmez. İsimlendirilmelerinin kökeni bilinmemekle beraber birçok teori ortaya atılmaktadır. Yezidi geleneği şu şekilde adlandırılmaktadır; Ezid, Ezidi, İzd veya Yezdan gibi, Tanrı, Yaratan veya Melek Tanrı anlamına gelen isimlerden türemiştir.[1]
1.2. Kısaca Yezidi Geleneği Tarihi
Yezidiler, tarihini literatürünün yetersizliği ve karakteri gereği zatları hususunda açık bir veri aktarımının meydana gelmesinin önüne adeta bir set çekmiştir. Yezidi geleneği tarihinin aydınlanması anlamında hep bir çelişmezlik olmuş aydınlatman kişilikler tarafından ortak bir noktaya varılamamıştır. Kimileri ilahi dinlere, Süryanilik’ ten geldiğini savunurken, bir kısım ise Mezopotamya uygarlıklarından geldiğini savunur. Genel olarak baktığımızda geçmişlerinde önemli şahsiyetlerden olan Adi b. Müsafir adlı bir kişinin kendi düşünceleri etrafında toplandığını görüyoruz.[2]
2. Yezidi Geleneği Açısından Değerlendirme
Kitabın belli yerinde Meleknaz’ın şeytan olarak olduğunu marul sayesinde anlaşıldığını söyleyen kişinin geçen marul kelimesi, Yezidi geleneği de birkaç iddia bulunmakla beraber kendilerinin zamanında yaşamış, Arap dilindeki bir bilgin kişinin adına benzemesi niteliğinde ki bilgiyi ve ona karşı gösterdikleri tepkileri bize yansıtmışlardır. Yezidi geleneğinde büyü gibi olayların olduğu da anlatımlara girmiştir. Müslüman olan Hüseyin’ in yardım adı altında onların kamplarına gidip ruh halinin değişmesi, onların insanları etkisi altına aldığına ve manipüle gibi konulardan bahsedilmiştir. Kitapta anlaşılana göre kendi göreneklerinden taviz vermeyen Yezidiler, kendilerinin sürekli acıdan beslenen kişiler olarak görmüşler, bir süre sonra karşılaştıkları insanlara da istemli de istemsiz de olsa aşılamaya başlamışlardır. Burada sürekli şeytan kelimesinden kastedilen mananın Yezidi inancında Melek Tavus’ a olan inançları da araya girmektedir. Kitapta Adviye’ nin ismi belki Yezidileşme hareketinden önceki Adeviyeler’ e atıf olabilir diye düşünüyorum, belki de tamamen tevafuktur. Yezidilerin dilinden, güneş ile olan ibadetlerini anlatırken biraz da bunun nedenini ve tavus kuşu ile Tanrı arasındaki olaylar silsilesi ve muhabbetini açıklamıştır. Toplumların Yezidi inancını İblise tapma babında sürekli sersefil hayat sürerek, kendilerine “İnsanlık ağacının kırılmış dalıyız” demektedirler[3].
Böylece kitapta yazılan acıklı hikâyede Livaneli, asıl mesajın mezhepler üzerinden birbirlerini sevmesi ve bunu fark etmeyip kendilerini “harese” kelimesine benzetip birbirlerini yaralayarak, kendilerini yaramalarını, kendileri üzerinde böyle bir etki olduğunu iki genç olan ana karakterin birbirine aşıklık teması içerisinde Yezidi geleneği, inanç tasavvur ve ibadetlerini Anadolu üzerinden güzel bir şekilde işlemiştir. Sağlıcakla kalın.
Kaynakça
- Bozan, Metin. “Yezidilik”. İslam Mezhepleri Tarihi. Ed. Hasan Onat- Sönmez Kutlu. 451-473. Ankara: Grafiker Yay., 9. Basım, 2020.
- Livaneli, Ömer Zülfü. Huzursuzluk. İstanbul: Doğan Kitabevi Yay., 1. Basım, 2017.
Tepkileriniz Nedir?
İslamiFeylozof
Öncelikle Yüce Allah' ın (c.c.) selamı üzerinize olsun. Ben içinizden biri olan ilahiyat öğrencisiyim. Dini konulardan zevk alan, felsefe ve kişisel gelişim okumayı ve okuduğunu insanlara aktarmayı seven biriyim. Allah' ın (c.c) izniyle güzel yazılar paylaşıp, zengin içerikler ile beraber olacağız.
